Człowiek posiada kilka rodzajów słuchu: fizjologiczny, muzyczny, fonematyczny. Aby dziecko mogło nauczyć się pisać i czytać niezbędny jest doskonale działający słuch fizjologiczny i fonematyczny. W przypadku uszkodzenia słuch fonematycznego dzieci nie słyszą różnic między głoskami, a co za tym idzie nie potrafią ich zapisywać w postaci liter.
Z powodu tej specyficznej głuchoty na lekcjach czują się jak na przysłowiowym „tureckim kazaniu”. Należy pamiętać, że dziecko z zaburzonym słuchem fonematycznym dobrze słyszy słowa, lecz nie potrafi różnicować pojedynczych dźwięków lub złożyć ich w całość.
Dziecko musi z potoku słyszanej mowy wyodrębnić wyrazy, w nich sylaby, w sylabach głoski. Aby zrozumieć sens tekstu musi uchwycić kolejność głosek w wyrazie i umieć je zróżnicować.
Zaburzenia słuchu fonematycznego utrudniają rozumienie mowy, są jedną z przyczyn wadliwej wymowy fonemów, utrudniają naukę czytania i pisania.
Przy niedokształceniu słuchu fonemowego dziecko może:
- Nie rozróżniać głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych, ustnych i nosowych,
- Zamieniać głoski szumiące na syczące lub odwrotnie,
- Mieć problemy ze zrozumieniem poleceń słownych,
- Zniekształcać wyrazy pisząc z pamięci lub ze słuchu,
- Mieć trudności w opanowaniu czytania,
- Problemy z nauką wierszy i tekstów piosenek.
Ćwiczenia słuchu fonematycznego z małymi dziećmi rozpoczynamy od różnicowania dźwięków wydawanych przez np. pojazdy, zwierzęta, drzwi, buty (posługujemy się nagraniami, obrazkami, wykorzystujemy naturalne sytuacje). Następnie dzieci próbują naśladować słyszane głosy oraz rozpoznawać i różnicować dźwięki z otoczenia (głosy ludzi, odgłosy natury, instrumentów)
Ćwiczenia rozwijające spostrzegawczość słuchową i słuch fonematyczny:
- Rozpoznawanie piosenek po melodii i rytmie,
- Odgadywanie źródła dźwięku,
- Odtwarzanie rodzaju i ilości usłyszanych dźwięków,
- Rytmizacja tekstu,
- Zagadki słuchowe,
- Nauka wierszy i piosenek,
- Wyróżnianie wyrazów w zdaniu,
- Podział wyrazów na sylaby,
- Stosowanie wyliczanek sylabowych w grach dziecięcych,
- Łączenie sylab w wyraz,
- Loteryjki sylabowo – obrazkowe,
- Rebusy sylabowo – obrazkowe,
- Rozróżnianie samogłosek i spółgłosek,
- Wyodrębnianie głoski na początku wyrazu,
- Wyodrębnianie głoski na końcu wyrazu,
- Wyodrębnianie głoski w środku wyrazu,
- Zabawy w kończenie wyrazów (podajemy pierwszą sylabę),
- Budowanie zdań przez dziecko – wyróżnianie ilości wyrazów patyczkami,
- Wymyślanie rymujących się wyrazów,
- Układanie kilku wyrazów w kolejności od najkrótszego do najdłuższego, rozpoczynające się tą samą głoską (w, wa wór, wata wianek itp.)
- Zabawa w dopowiadanie brakującego słowa w zdaniu np.: Gruszka jest żółta, a wiśnia ………..,Brzoskwinia jest okrągła, a banan …………..
- Słuchanie wierszy, w których występuje jak najwięcej dźwięków do naśladowania,
- Dobieranie w pary wyrazów, które różnią się tylko jedną głoską (koza – kosa; mama – dama; tata – data).
Do ciekawych zabaw należą np. wymyślanie ciągu wyrazów na daną głoskę lub zabawa w domino słowne gdzie ostatnia głoska z wyrazu jest początkiem następnego.
Taka stymulacja słuchowa w dużej mierze przyczyni się do gotowości podjęcia nauki czytania i pisania.
Opracowała: Maria Fenc