Dziecko, które czuje wsparcie ze strony dorosłego, nie ma potrzeby bycia niegrzecznym. Wsparcie i zachęta ze strony rodzica nie są dla dziecka nagrodą, one usuwają potrzebę nieodpowiedniego zachowania.

Dziecko chce przynależeć i czuć się ważne, kiedy ww. tego nie czuje, pojawia się u niego przekonanie, że musi znaleźć inny sposób na to, żeby te potrzeby zaspokoić. Zaczyna się wówczas zachowywać – zdaniem wielu rodziców – nieodpowiednio, co wynika z przekonania, że właśnie w ten sposób uzyska poczucie przynależności oraz będzie ważne.
Dziecko często zachowuje się adekwatnie do wieku, a tylko my – dorośli stwierdzamy, że to złe zachowanie. Kluczem pozostaje zrozumienie, że to sposób zachowania rodzica może przyczyniać się do tego, że dziecko zachowuje się nieodpowiednio. Dopiero, gdy sobie to uświadomimy, możemy zmodyfikować swoje działanie, co przełoży się bezpośrednio na zmianę w zachowaniu dziecka. Według Jane Nelsen, autorki książki „Pozytywna dyscyplina” dzieci zachowują się po prostu odpowiednio do swojego wieku, a my to oceniamy jako „złe zachowanie” i często wymierzamy im za to karę. Czy to oznacza, że nie powinniśmy w ogóle reagować na ww. zachowania (odpowiednie do wieku, a nieodpowiednie społecznie, często nazywane złymi). Odpowiedź jest prosta, to my jesteśmy dorośli, nie dzieci. Jeżeli chcemy, aby dzieci nauczyły się kontrolować swoje zachowanie, musimy dać im przykład i nauczyć się kontrolować własne zachowanie. Tylko wtedy, gdy będziemy świadomi własnego postępowania, możemy brać za nie odpowiedzialność i je zmienić. To przełoży się na poprawę zachowania dzieci, nie naruszając poczucia wartości dziecka. Zadaniem rodzica jest branie odpowiedzialności za własne, niewłaściwe zachowanie oraz nauczenie się motywujących i wspierających metod wychowawczych.
Jane Nelsen wskazuje, że jednym z podstawowych założeń pozytywnej dyscypliny jest to, że dziecko „niegrzeczne” to dziecko zniechęcone, czyli takie którego potrzeby przynależności i znaczenia nie są zaspokojone w wystarczającym stopniu. Jest to oczywiście proces nieświadomy. Dziecko zapytane przez rodzica: „Dlaczego tak się zachowujesz?”, nie będzie potrafiło odpowiedzieć lub odpowie w sposób, który jest w jego świadomości „Nie wiem” albo poda inny powód. Tymczasem w jego podświadomości powstało jedno z błędnych przekonań.
Czym więc są błędne cele wychowawcze?
Według austriackiego psychologa Rudolfa Dreikursa, są to fałszywe przekonania dzieci o tym, co pozwoli im osiągnąć przynależność i znaczenie. Potrzeba ta jest dla dzieci szczególnie ważna, ale niestety, droga do jej zaspokajania bardzo często jest błędna. Dzieci wierzą, że aby osiągnąć przynależność i znaczenie muszą zwracać na siebie uwagę lub uzyskać władzę. Zranione uczucia dziecka, wywołane brakiem poczucia przynależności i znaczenia może zrekompensować zemsta, która dodatkowo daje poczucie satysfakcji oraz ostatnie przekonanie dziecka, że jest ułomne i niedoskonałe, więc tylko poddanie się jest wyborem, którego należy dokonać.
Dorośli muszą pamiętać, że dzieci nie mają świadomości, jaki błędny cel towarzyszy im w danym momencie. Dzieci w dążeniu do błędnego celu są wytrwałe. Warto wiedzieć, że nie zawsze zaczynają one od pierwszego błędnego celu uwagi, aby następnie przejść przez kolejne cele, na braku wiary kończąc. Zdarza się, że dzieci, które cechuje bierność, już na samym początku mogą założyć, że są niedoskonałe, czegoś im brakuje i mocno wierzą, że brak im przynależności i znaczenia. Z drugiej strony dzieci bardziej aktywne, które cechuje śmiałość już na początku mogą posługiwać się celem władzy i nie dojdą do braku wiary w siebie, tylko pozostaną na poziomie zemsty.

Po co nam zrozumienie czterech błędnych celów zachowania?

Rodzice uświadamiają sobie, że złe zachowanie dziecka jest jedynym sposobem na zaspokojenie potrzeby przynależności. Zrozumienie ww. celów pozwala rodzicom zastosować narzędzia, dzięki którym mogą poradzić sobie z ww. problemem, w pozytywny sposób pokazując, jak zaspokajać ww. potrzeby oraz ucząc dziecko wartościowych umiejętności życiowych.

Narzędzia pozytywnej dyscypliny:

1. Weź odpowiedzialność (bez poczucia winy) za swój udział w nieodpowiednim zachowaniu dziecka.
2. Uświadom sobie cztery błędne cele zachowanie i zareaguj na nie wsparciem oraz zachętą.
3. „Złam kod” nieodpowiedniego zachowania, pamiętając, że w ten sposób dziecko komunikuje ci, że jest tylko dzieckiem i po prostu chce przynależeć.
4. Korzystaj ze wskazówek, by zrozumieć błędny cel zachowania. Co czujesz? Co robi dziecko w reakcji na twoje zachowanie?
5. Przypomnij sobie wymienione w tym rozdziale narzędzia, które możesz wykorzystać, by zareagować na zachowanie dziecka w zależności od błędnego celu.
6. Ujawniaj cele w sposób przyjacielski i pełen szacunku, pomagając w ten sposób dzieciom je sobie uświadomić.
7. Stosuj cztery kroki do współpracy.

Rodzice, najlepiej jak potrafią, dbają o własne dzieci. Kiedy pojawiają się sytuacje odbierane jako nieprawidłowe, złe zachowanie swojego dziecka, czują się zagubieni, często ich reakcja nie jest prawidłowa. Dziecko obierając błędny cel mija się z prawdziwym celem, jakim jest przynależność. Gdy jest niegrzeczne, rodzice zwracają na niego uwagę. Gdy jest władcze, rządzi mamą też osiąga swój cel. Jednak w rzeczywistości jest odwrotnie. Gdy poznamy błędne cele, będziemy mogli wypracować z dzieckiem te prawdziwe, pożądane cele.

BŁĘDNY CEL	BŁĘDNE PRZEKONANIE
UWAGA	Przynależę tylko wtedy, kiedy zwracasz na mnie uwagę.
WŁADZA	Przynależę tylko wtedy, kiedy rządzę, albo nie pozwalam tobie rządzić mną.
ZEMSTA	Rani mnie brak przynależności i w związku z tym mam prawo ranić ciebie.
BRAK WIARY W SIEBIE	Ponieważ w żaden sposób nie mogę uzyskać poczucia przynależności, poddaję się.

W ustaleniu błędnego celu zachowania pomocne są dwie wskazówki:

1. Reakcja uczuciowa, którą złe zachowanie dziecka wywołuje u dorosłego.
2. Reakcja dziecka na reakcję dorosłego.

Ad.1

Czego doświadczają dorośli w konfrontacji z zachowaniem dziecka wynikającym z czterech błędnych celów:

• Irytacja, zmartwienie, poczucie winy, rozdrażnienie – jeśli tak się czujesz, najprawdopodobniej celem dziecka jest UWAGA.
• Poczucie zagrożenia (chcesz rządzić), pokonanie, podjudzenie, zostałem sprowokowany – jeśli się tak czujesz, to najprawdopodobniej celem dziecka jest WŁADZA. Walka o władzę rozpocznie się wtedy, kiedy rodzic zareaguje z pozycji władzy.
• Zraniony, rozczarowany, zniechęcony, nie możesz uwierzyć, że dziecko się tak zachowało (starasz się być dobrym rodzicem, a dziecko tak reaguje?) – jeśli tak się czujesz, najprawdopodobniej celem dziecka jest ZEMSTA.
• Brak wiary w siebie, rozpacz, bezradność, poczucie beznadziei – jeśli tak się czujesz, najprawdopodobniej celem dziecka jest BRAK WIARY W SIEBIE. Jeżeli rodzic podda się tym uczuciom, pójdzie w ślady dziecka.

Ad.2

• Uwaga – dziecko na chwilę zmienia zachowanie, zachowuje się „grzecznie”, ale po krótkim czasie wraca do tego samego lub innego zachowania, aby zwrócić na siebie uwagę rodzica.
• Władza – dziecko nadal źle się zachowuje, na prośby rodzica reaguje ustnym protestem lub biernym sprzeciwem, najczęściej kończy się to walką o władzę.
• Zemsta – dziecko dokonuje odwetu – robi coś destruktywnego lub zadaje ból słowami, często pogarsza to napiętą sytuację, a koło zemsty się dalej toczy.
• Brak wiary w siebie – dziecko jest bierne, czeka, aż rodzic przestanie się interesować i zostawi je w spokoju.

 

Podsumowaniem niech będą słowa:

Kiedy lepiej zrozumiesz zachowanie swoje i dzieci – będziesz skuteczniejszym rodzicem.

 
 

Załącznik: 4 błędne cele zachowania – tabelka 1

Załącznik: 4 błędne cele zachowania – tabelka 2

PREZENTACJA MULTIMEDIALNA: 4 Błędne Cele Zachowania

 
 
Bibliografia:

Nelsen Jane, Pozytywna dyscyplina, Warszawa 2015, str. 105-138.

Popławska Ilona, Pozytywna dyscyplina – by wychować dziecko w miłości i szacunku. [online] https://kreatywnymokiem.pl/pozytywna-dyscyplina-by-wychowac- w- milosci/, [dostęp 02.04.2020r].

Michniewicz Iwona, Błędne przekonania a zachowanie dziecka. [online] https://www.pozytywnirodzice.pl/bledne-przekonania-a-zachowanie-dziecka/ [dostęp 02.04.2020r].

Baranowska Joanna, Anderson-Hanney Sylwia, [online] https://pozytywnadyscyplina.pl/opis-metody/ [dostęp 02.04.2020r].

 
Opracowała: Agnieszka Narożna – Pedagog z Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Słupcy.