Niektóre objawy depresji u dzieci mogą być takie same jak u dorosłych. Inne znacznie różnią się od typowych objawów u dorosłych. Nie istnieje rozpoznanie takie, jak depresja dziecięca. Wobec tego ciężko jest przez to wcześnie reagować, a to pozwoliłoby nieraz zapobiec tragediom. Bo przecież depresję można skutecznie leczyć. Pierwszym krokiem jest rozpoznanie objawów i zrozumienie tej choroby.
Typowe objawy depresji u dzieci i młodzieży to :
- obniżenie nastroju lub/i drażliwość,
- nasilenie zachowań agresywnych i buntowniczych,
- silne reakcje emocjonalne i samookaleczenia,
- zaburzenia koncentracji uwagi i problemy z zapamiętywaniem (niższe wyniki w nauce),
- objawy somatyczne (bóle głowy, brzucha), problemy ze snem i apetytem,
- może występować wzmożona pobudliwość psychoruchowa,
- myśli samobójcze,
- wycofanie z aktywności i kontaktów społecznych,
- nasilony lęk.
Pierwszym, szczególnie niepokojącym sygnałem dla rodziców powinna być zwiększona drażliwość dziecka (wybuchy złości, płaczu) lub bóle głowy albo brzucha, których nie da się wyjaśnić podczas wizyty u lekarza pierwszego kontaktu.
Czym jest depresja?
Jest to choroba, która na poziomie mózgu polega na braku równowagi neuroprzekaźników, dlatego jedną z form leczenia jest farmakoterapia (leki). Nie można jednak jednoznacznie wskazać jej przyczyny. Mają na to wpływ, zarówno czynniki biologiczne, jak i środowiskowe.
Czynniki biologiczne to uwarunkowania organizmu – geny, choroby, podatności dziedziczne.
Czynniki środowiskowe to wychowanie, doświadczenia w środowisku rodzinnym (np. rozwód rodziców), jak i w szkole (np. nękanie lub wykluczenie z grupy), lokalnej społeczności i kręgu kulturowym (np. stereotypy panujące w danej kulturze).
Z czego wynika depresja?
Wiele zależy od dopasowania właściwości dziecka do właściwości środowiska (lub środowiska do dziecka – jest to zależność dwukierunkowa). Dziecko wysoko wrażliwe i wysoko reaktywne, o tzw. trudnym temperamencie, może doskonale rozwijać się w jednej rodzinie, podczas, gdy w innej może doświadczać frustracji swoich potrzeb i być źródłem frustracji rodziców/opiekunów. Dopasowanie dziecka do środowiska jest czynnikiem wpływającym na jego rozwój oraz funkcjonowanie na poziomie myśli, emocji i zachowań. Jednym z elementów niewłaściwego dopasowania jest unieważnienie, tzw. niewłaściwe reakcje na komunikaty dziecka o jego osobistych – myślach, emocjach, potrzebach. Takie komunikaty są lekceważone, a nawet karane. Np. gdy dziecko smuci się, boi, płacze negujemy dziecięce przeżywanie, mówiąc ,,Nie płacz, Nie smuć się, Nie bój się..”. Taka reakcja rodziców/opiekunów prowadzi do rozregulowania dziecięcego systemu rozpoznawania, nazywania i zarządzania własnymi przeżyciami. Powtarzający się wzorzec unieważniających relacji może prowadzić nawet do rozwoju zaburzenia osobowości, któremu może towarzyszyć depresja. W takich sytuacjach nie możemy przypisywać rodzicom/opiekunom złych intencjami, wręcz przeciwnie – chcą dla dziecka dobrze. Często w podobny sposób sami byli wychowywani i nie znają innego modelu relacji, nie potrafią zastosować umiejętności rodzicielskich. Dobrą wiadomością jest to, że można nauczyć się innego sposobu komunikacji z dzieckiem, który pomoże mu w zdrowej regulacji emocji. Więcej o tym w literaturze przedmiotu.
Bibliografia :
- Fundacja Twarze depresji, O depresji u dzieci.
- Kancelaria Sejmu, Biuro Analiz, Dokumentacji i Korespondencji. Zdrowie psychiczne w Unii Europejskiej. Opracowanie tematyczne.
Opracowanie: Violetta Durczyńska – Psycholog Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Słupcy