Kwiecień miesiącem autyzmu – zaświeć się na niebiesko.
Czym jest autyzm?
Autyzm jest zaburzeniem neurorozwojowym, związanym z nieprawidłowym rozwojem i funkcjonowaniem mózgu we wczesnym dzieciństwie. Symptomy nieprawidłowości rozwoju ujawniają się do 36. miesiąca życia dziecka, czyli do ukończenia przez nie trzeciego roku życia. Autyzm nie jest chorobą psychiczną. Zaburzenia autystyczne mają bardzo zróżnicowany charakter i nie tworzą jednolitego obrazu, co do symptomów i głębokości deficytów. Obecnie często w opisach diagnostycznych oraz w literaturze przedmiotu, używa się określenia spektrum zaburzeń autystycznych (ASD). Zaburzenia ze spektrum autyzmu są diagnozowane obecnie u 1 na 100 dzieci. Autyzm prawie pięciokrotnie częściej dotyka chłopców niż dziewczynek.
Jakie są przyczyny autyzmu?
W dotychczasowych badaniach nad etiologią autyzmu nie udało się ustalić jednej lub kilku przyczyn jego występowania. Najczęściej wymienia się:
– Czynniki środowiskowe: zanieczyszczenie powietrza, chemizacja rolnictwa, spożywanie wysoko przetworzonego i konserwowanego pożywienia, promieniowanie elektromagnetyczne, eskalacja wysokich technologii (wczesne stymulowanie telewizją, tabletem itd.),
– Czynniki ciążowe i okołoporodowe: komplikacje i choroby w przebiegu ciąży, niedotlenienia, wylewy dokomorowe, wcześniactwo,
– Czynniki neurotoksyczne: szczepionki, antybiotyki,
– Czynniki genetyczne, dziedziczenie: główne argumenty, dotyczące genetycznego podłoża autyzmu wynikają z licznych badań naukowych prowadzonych z udziałem rodzeństwa i rodzin osób ze spektrum autyzmu,
– Alergie, nietolerancje pokarmowe, obciążenie organizmu metalami ciężkimi, osłabiona sprawność immunologiczna organizmu,
– Wiek rodziców – im starsi rodzice, tym większe prawdopodobieństwo pojawienia się autyzmu (według badań zależność ta dotyczy szczególnie ojca dziecka).
Należy jednak podkreślić, iż mimo licznych, wieloletnich badań nie udało się znaleźć konkretnych i niepodważalnych źródeł zaburzeń ze spektrum autyzmu. Obecnie przyjmuje się, że autyzm i inne zaburzenia, mieszczące się w jego spektrum zaliczane są do grupy zaburzeń wieloczynnikowych.
Autyzm – symptomy
Stopień nasilenia zaburzeń może być bardzo różny: od bardzo poważnych problemów związanych z unikaniem kontaktu wzrokowego i fizycznego, brakiem rozwoju mowy, poważnymi problemami w uczeniu się, do mało nasilonych trudności obejmujących najczęściej problemy z rozumieniem i adekwatnym reagowaniem w sytuacjach społecznych, problemy z rozumieniem emocji i zachowania innych osób, dosłowność rozumienia mowy.
Do najczęściej występujących symptomów można zaliczyć:
- trudności w zakresie umiejętności nawiązywania kontaktu i relacji społecznych,
- problemy w zakresie umiejętności komunikowania się,
- tendencja do powtarzających się, sztywnych wzorców zachowań,
- wykonywanie powtarzalnych ruchów ciała.
Cechy charakterystyczne osób z autyzmem
- Kontakty społeczne. Problemy z nawiązywaniem i podtrzymywaniem kontaktów społecznych są jednymi z kluczowych trudności w autyzmie. Osoby z autyzmem mogą unikać kontaktu wzrokowego z innymi, także z rodzicami. Niektórzy z nich nie lubią być przytulani czy dotykani. Osoby z autyzmem mogą nadmiernie koncentrować się na przedmiotach, nie zwracając uwagi na inne osoby. Osoby takie ze względu na problemy z rozumieniem zasad społecznych często są odbierane jako dziwaczne.
- Porozumiewanie się. U dzieci z autyzmem rozwój mowy z reguły następujez opóźnieniem, spora grupa dzieci w ogóle nie rozwija umiejętności posługiwania się mową. Co ważniejsze, dzieci z autyzmem nie próbują zastępować braku mowy poprzez używanie gestów, wskazywanie palcem, mimikę, przynoszenie przedmiotów lub wskazywanie obrazkóww książeczkach itp. Niektóre osoby mówią, ale nie rozumieją w pełni znaczenia wypowiadanych słów i mają trudności w prowadzeniu rozmowy. Mogą mówić śpiewnie lub bardzo mechanicznie. Zdarza się, że powtarzają pojedyncze słowa lub całe zdania usłyszane przed chwilą lub np. w telewizji. Mają też problemy w reagowaniu na głos, uśmiech i ekspresję emocji innych ludzi oraz z precyzyjnym rozumieniem kierowanych do nich wypowiedzi.
- Wrażliwość sensoryczna. Osoby z zaburzeniami ze spektrum autyzmu inaczej niż my odbierają dźwięki, światło, obrazy, inaczej odczuwają dotyk, zapach, smak czy ból. Mogą być np. rozdrażnione, zaniepokojone lub przeciwnie – zafascynowane określonymi bodźcami, odbłyskami światła albo dźwiękiem szkolnego dzwonka. Z problemów z przetwarzaniem bodźców sensorycznych biorą się specyficzne zainteresowania osób z autyzmem określonymi przedmiotami lub ich częściami. Problemy sensoryczne mogą powodować także, że osoby z zaburzeniami ze spektrum autyzmu będą unikać przebywania w grupie ludzi, zakrywać uszy, odmawiać zakładania niektórych ubrań, jedzenia określonych potraw itp. Świat wokół nich może się im jawić jako chaotyczny, splątany.
- Zainteresowania. Wiele dzieci z autyzmem bawi się w specyficzny, powtarzalny i schematyczny sposób. Charakterystyczne dla tej grupy osób jest też wielokrotne wykonywanie tej samej czynności i specyficzne zainteresowanie niektórymi cechami przedmiotów (np. ich powierzchnią, kolorem, fakturą) lub wykorzystywanie ich w dziwaczny sposób, np. kręcenie nimi, ostukiwanie, oglądanie krawędzi. Osoby wysoko funkcjonujące mogą przejawiać zainteresowania określonymi tematami, do których często wracają, najczęściej nie biorąc pod uwagę, czy rozmówca jest zainteresowany tym tematem. Mogą godzinami mówić na temat pociągów, dinozaurów, wydarzeń historycznych czy tras autobusów.
Bibliografia:
Przewodnik po autyzmie, Fundacja SYNAPSIS,
http://www.sbp.pl/repository/dokumenty/autyzm/przewodnik_po_autyzmie.pdf
Skawina Barbara, (2016). Autyzm i zespół Aspergera. Objawy, przyczyny, diagnoza
i współczesne metody terapeutyczne. Nová sociálna edukácia človeka V. Medzinárodná interdisciplinárna vedecká konferencia, Prešov, 7. 11. 2016.
Opracowanie: Weronika Umerle – Psycholog w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Słupcy