Stawianie granic w zachowaniu (określenie co wolno robić dziecku a czego nie) zapewnia dziecku poczucie bezpieczeństwa i stabilizacji. Porządkuje jego świat. Poprzez wyznaczanie granic dzieci poznają reguły, które obowiązują w codziennym funkcjonowaniu, poznają oczekiwania względem siebie, wiedzą na co mogą liczyć, znają konsekwencje przekraczania granic, uczą się funkcjonowania w relacji interpersonalnej.

Dzieci odczuwają potrzebę testowania i odkrywania otaczającego świata. Jednocześnie potrzebują jasnych komunikatów na temat zasad i oczekiwań ze strony rodziców.

Granice określają hierarchię w kontekście kontroli i władzy w relacji rodzic-dziecko. Gdy granice nie są jasno określone dziecko nie wie jaką pełni rolę w rodzinie. Jeśli to ono wyznacza granice może doświadczać silnego niepokoju. Ma ono świadomość, że w rodzinie ma największą władzę, kontrolę nad sytuacją. Wyraźnie ustalone, stabilne granice wytaczają dzieciom sposoby postępowania zgodne z normami i zasadami obowiązującymi w szkole, domu i najbliższym otoczeniu dziecka. Wyznaczanie granic nie oznacza narzucania ograniczeń. Granice należy dostosować do możliwości i wieku dziecka, są one odzwierciedleniem szacunku, akceptacji i zaufania jakim darzą go rodzice. Należy jednak pamiętać, że wytyczanie granic jest procesem dynamicznym.

Z każdym dniem dzieci rosną, zmieniają się i wraz z rozwojem dojrzewają do coraz większej wolności i odpowiedzialności za siebie i innych. Jasne i elastyczne granice kształtują u dziecka poczucie odpowiedzialności.

Możemy mówić o granicach zewnętrznych (dystans w relacji z innymi) oraz wewnętrznych (dotyczących naszych emocji, przeżyć). Granice może także podzielić na fizyczne (przestrzeń, kontakt fizyczny), emocjonalne (identyfikowanie i wyrażanie emocji), intelektualne (potrzeby, informacje) oraz duchowe (hierarchia wartości i system przekonań). Granice mogą być zbyt sztywne co oznacza nadmierną kontrolę, ograniczoną swobodę. Utrudnione jest odkrywanie świata. Dziecko doświadcza poczucia izolacji, osamotnienia, lęku oraz złości. Zbyt luźne granice oznaczają zbyt dużą swobodę i ignorowanie ograniczeń. Dzieci uczą się, że ich zachowanie nie pociąga za sobą konsekwencji, a tym samym nie uczą się odpowiedzialności. W takiej sytuacji doświadczają poczucia zagrożenia, mają trudność w relacjach z innymi. Granice niestabilne oznaczają brak konsekwencji w oddziaływaniach rodziców. Sytuacja ta powoduje dezorientację dziecka i może rodzić bunt z jego strony. Zaburzone jest poczucie bezpieczeństwa, dziecko ma tendencję do prowokowania sytuacji konfliktowych. Granice zrównoważone stwarzają odpowiednie warunki rozwoju i wzrostu, uczą odpowiedzialności i swobody działania. Dziecko czuje się akceptowane i zrozumiane. Aby przyjrzeć się temu jak stawiamy granice i jakie one są możemy z grupą przeprowadzić następujące ćwiczenia. Zadajemy pytanie co utrudnia nam w codziennych relacjach wyznaczanie i chronienie własnych granic i proponujemy ćwiczenie „narysuj siebie jak państwo” (slajd 4 i 5). Ćwiczenia to pokazują uczestnikom za co są odpowiedzialni, jakie ograniczenia stawiają sobie i innym osobom, jak budują relację z innymi osobami, w jakich sytuacjach zmieniają się ich granice, kto może je przekroczyć, jak blisko tej granicy mogą przebywać inne osoby (rodzina, znajomi, osoby obce).

Prezentacja multimedialna: GRANICE

 

Literatura:

Robert J. MacKenzie „Kiedy pozwolić? Kiedy zabronić?”

John Townsend „Granice w życiu nastolatków”.

Joanna Sakowska „Szkoła dla rodziców”

 

 

Opracowanie: Marcin Dybalski – Psycholog w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej
w Słupcy