Ćwiczenia słuchu fonematycznego

Człowiek posiada kilka rodzajów słuchu: fizjologiczny, muzyczny, fonematyczny. Aby dziecko mogło nauczyć się pisać i czytać niezbędny jest doskonale działający słuch fizjologiczny i fonematyczny. W przypadku uszkodzenia słuch fonematycznego dzieci nie słyszą różnic między głoskami, a co za tym idzie nie potrafią ich zapisywać w postaci liter.

Z powodu tej specyficznej głuchoty na lekcjach czują się jak na przysłowiowym „tureckim kazaniu”. Należy pamiętać, że dziecko z zaburzonym słuchem fonematycznym dobrze słyszy słowa, lecz nie potrafi różnicować pojedynczych dźwięków lub złożyć ich w całość.

Dziecko musi z potoku słyszanej mowy wyodrębnić wyrazy, w nich sylaby, w sylabach głoski. Aby zrozumieć sens tekstu musi uchwycić kolejność głosek w wyrazie i umieć                       je zróżnicować.

Zaburzenia słuchu fonematycznego utrudniają rozumienie mowy, są jedną z przyczyn wadliwej wymowy fonemów, utrudniają naukę czytania i pisania.

Przy niedokształceniu słuchu fonemowego dziecko może:

  • Nie rozróżniać głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych, ustnych i nosowych,
  • Zamieniać głoski szumiące na syczące lub odwrotnie,
  • Mieć problemy ze zrozumieniem poleceń słownych,
  • Zniekształcać wyrazy pisząc z pamięci lub ze słuchu,
  • Mieć trudności w opanowaniu czytania,
  • Problemy z nauką wierszy i tekstów piosenek.

Ćwiczenia słuchu fonematycznego z małymi dziećmi rozpoczynamy od różnicowania dźwięków wydawanych przez np. pojazdy, zwierzęta, drzwi, buty (posługujemy się nagraniami, obrazkami, wykorzystujemy naturalne sytuacje). Następnie dzieci próbują naśladować słyszane głosy oraz rozpoznawać i różnicować dźwięki z otoczenia  (głosy ludzi, odgłosy natury, instrumentów)

Ćwiczenia rozwijające spostrzegawczość słuchową i słuch fonematyczny:

  •  Rozpoznawanie piosenek po melodii i rytmie,
  • Odgadywanie źródła dźwięku,
  • Odtwarzanie rodzaju i ilości usłyszanych dźwięków,
  • Rytmizacja tekstu,
  • Zagadki słuchowe,
  • Nauka wierszy i piosenek,
  • Wyróżnianie wyrazów w zdaniu,
  • Podział wyrazów na sylaby,
  • Stosowanie wyliczanek sylabowych w grach dziecięcych,
  • Łączenie sylab w wyraz,
  • Loteryjki sylabowo – obrazkowe,
  • Rebusy sylabowo – obrazkowe,
  • Rozróżnianie samogłosek i spółgłosek,
  • Wyodrębnianie głoski na początku wyrazu,
  • Wyodrębnianie głoski na końcu wyrazu,
  • Wyodrębnianie głoski w środku wyrazu,
  • Zabawy w kończenie wyrazów (podajemy pierwszą sylabę),
  • Budowanie zdań przez dziecko – wyróżnianie ilości wyrazów patyczkami,
  • Wymyślanie rymujących się wyrazów,
  • Układanie kilku wyrazów w kolejności od najkrótszego do najdłuższego, rozpoczynające się tą samą głoską (w, wa wór, wata wianek itp.)
  • Zabawa w dopowiadanie brakującego słowa w zdaniu np.: Gruszka jest żółta, a wiśnia ………..,Brzoskwinia jest okrągła, a banan …………..
  • Słuchanie wierszy, w których występuje jak najwięcej dźwięków do naśladowania,
  • Dobieranie w pary wyrazów, które różnią się tylko jedną głoską (koza – kosa;                      mama – dama; tata – data).

Do ciekawych zabaw należą np. wymyślanie ciągu wyrazów na daną głoskę lub zabawa w domino słowne gdzie ostatnia głoska z wyrazu jest początkiem następnego.

Taka stymulacja słuchowa w dużej mierze przyczyni się do gotowości podjęcia nauki czytania i pisania.

                                                                                          Opracowała:  Maria Fenc